Desde hace algunos años hemos podido leer varios cuentos de Hans Christian Andersen traducidos a las hablas comarcales del oeste de Zamora, en versiones elaboradas por Javier López. Hoy mostramos uno de los más populares, ‘A rapacica dos mistos’, en sanabrés.

A rapacica dos mistos (trad.: Javi López)

Quei fríeu facía! Ñevaba y emprincipiaba a escurecere; yera al última ñuoite dal añu, a ñuoite de San Silvestre. Baixo aquel fríeu y naqueilla escuridá, pasaba por a calle una pobre ñiña, descalza y con a cabeza descubierta. Verdá ye qu’al salir da súa casa llevaba zapatillas, pero, ¡de que le servionen! Yeran unas zapatillas que súa madre había lleváu últimamente, y á pequeiña veníanle tan grandes, que las perdiéu al cruzar correndo a calle pa llibrarse de dous coches que diban a escape. Una das zapatillas nun houbo maneira d’atoparla, y al outra púsola un mocicu, que dixo que la faría servir de brizu al día que tuviera fillos.

Y asina, a pobrica andaba descalza con os desñudos pías completamente engarabitaos por al fríeu. Nun viellu mandil llevaba un puñáu de fósforos, y un paquete nuna manu. En todu al santu día naide le compróu nada, nin le dieu un míseru chelín; volvía á súa casa famienta y mediu encallada, ¡y parecía tan morriñosa, a pobrica! As faliscas de ñeve cayían sobre al sou llargu cabellu roxu y os fermosos rizos cubríanle al pescuozu; pero nun estaba eilla pa presumir.

Nun ángulu que formaban dúas casas una más saliente qu’al outra-, sentóu nal suolu y encurruscóuse feita un caruozu. Encollía os pías todo lo posibre, pero al fríeu le diba invadindo, y, por outra parte, nun s’atrevía a volver a casa, yá que nun vendiera nin un fósforu, nin recolliéu un triste céntimu.

Su padre pegaríala, además de qu’en casa facía fríeu tamién; namás los acobillaba al llouxáu, y al aire entraba por todas partes, a pesar da palla y os farrapos con que procuraran tapar as guizas. Tenía as manicas casi engariñidas de fríeu. ¡Ai, un fósforu la aliviaría seguramente! ¡Se s’atreviera a sacar unu solu dal feixe, fregarlu contra a parede y calentarse os deos! Y sacóu unu: «¡Ritch!». ¡Cómo chispióu y cómo queimaba! Saliéu una chama crara, cálida, como una llucica cuando la resgardóu con a manu; una lluz maravillosa. Pareciéule qu’estaba sentada xunto a una gran estufa de fierru, con pías y campana de llatón; al llume ardía magníficamente nal interior, ¡y calentaba tan bien! A ñiña allargóu os pías pa calentarlos, pero amatóuse a chama, esfumóuse al estufa, y eilla quedóu sentada, con al restu dal consumíu mistu na manu.

Prendiéu outra, qu’al arder y proyectar a súa lluz sobre a parede, volviéu a estar transparente como se fora de gasa, y a ñiña pudo ver al interior d’un cuartu onde estaba a mesa puosta, cubierta con un branquísimu mantel y fina porcelana. Un parru asáu fumiaba deliciosamente, rechenu d’améixanas y mazanas. Y lo mellor dal casu foi qu’al parru saltóu fuora da fuonte y, añadando por al suolu con un tenedore y un cuchiellu nas costiellas, dirixiéuse pa contra a pobre muchachina. Pero naquel momentu amatóuse al fósforu, deixando visible tan solu a gruosa y fría parede.

Prendiéu a ñiña un tercer mistu, y atopóuse sentada embaixo d’un fermosísimu árbole de Ñavidá. Yera on más altu y más bonicu qu’al que viera al anterior Ñuoitebuona, a través da puorta de cristales, en casa dal ricu comerciante. Millares de velicas, ardían nas cañas verdes, y d’estas pingaban pintadas estampas, semellantes ás qu’adornaban os escaparates. A pequeiña llevantóu os dous bracicos... y entuonces apagóuse al fósforu.

Todas as llucecicas remontónense al altu, y eilla diéuse cuonta de que yeran as rutilantes estreillas dal cielu; una d’eillas desprendiéuse y trazóu nal firmamentu una llarga estela de fuogu.

«Dalguien está morrendo» -pensóu a ñiña, pos súa buola, al única presona que la quiso, pero qu’estaba muorta yá, díxole- : Cuando una estreilla cai, un alma vai hacia Dios. Fregóu un nuovu mistu contra a parede; allumbróuse al espaciu inmediatu, y apareciéu al anciana buolica, radiante, dulce y cariñosa.

-¡Buolica! -exclamóu a pequeiña-. ¡Llévame contigo! Sei que marcharás tamién cuando s’amate al fósforu, dal mesmu xeitu que se fonen al estufa, al asáu y al árbole de Ñavidá.

Apresuróuse a prender os fósforos que le quedaban, afanosa de nun perder súa buola; y os fósforos brillonen con lluz más crara qu’a dal plenu día. Nunca a buolica fora tan alta y tan fermosa; garróu á ñiña dal brazu y, envueltas as dúas nun gran resplandor, chenas de gozu, emprendionen al vuolu hacia as alturas, sin qu’a pequeiña sintiera yá fríeu, fame nin miedu. Estaban na mansión de Dios, Al Nuosu Señor.

Pero nal ángulu da casa, a fría madrugada descubriéu á rapacica, colloraos os cariellos, y a boca sonriente... Muorta, muorta de fríeu nal última ñuoite dal Añu Viellu. A primeira mañana dal Ñuovu Añu illuminóu al pequeiñu cadáver, sentáu, con os sous fósforos, un paqueticu d’eillos aparcía consumíu casi dal todo. «¡Quiso calentarse!», dixo a xente.

Pero nengunu supo as maravillas que viera, nin al esplendor con que, en compañía de súa anciana buolica, subira á gloria dal Añu Ñuovu.

Bibliografía

Andersen, H. C. (2010). A rapacica dos mistos (trad. Javier López), El Llumbreiru, 20.